Yazar: Hakan

Bebeklikten kurtulmanın ilk yılları genellikle ana baba için zor yıllardır. Bağımsızlık  mücadelesinin öne çıktığı bu yıllar anne babayı disiplin problemiyle yüz yüze getirir. Bir iki yaşlarındaki bir çocuğun yapmak istediklerine izin verilmelidir. Ancak yapmak istediklerinin kötü sonuçlarına karşı da korunmalıdır.

Çocuğu korumak adına alınan önlemlerin konulan kuralların onu aptal yerine koymamasına özellikle dikkat edin.  Üstesinden gelebileceği deneyimleri yaşamasına izin verin. Bu yaşlardaki çocukların bellekleri zayıf  olduğu için yaşadıklarından belleklerinde iz bırakıncaya kadar ders almazlar. Ayrıca çocuk, geçmişi  hatırlayamadığı için geçmişte yaşadıklarıyla bugünkü durum arasında bir seçim yapması gerektiğinde yapamaz ve böyle bir durumda sık sık karar değiştirir. Eğer iki seçenek de önündeyse seçim yapabilir. İleriyi düşünemediği için de çok fazla bekleyemez, istediği “şimdi” olmalıdır. Nasıl ineceğini düşünmeden merdivene çıkar ve inemediği için orada kalır.

Ayrı bir birey olmaya çalışırken ona bebek gibi davranırsanız sizle mücadele edecektir. Eğer bir çocuk gibi görüp disiplin altına almaya çalışırsanız da aranızdaki sevgi zedelenecektir. En iyisi disiplini bir oyun haline getirmektir.  Yürümeye başlayan çocuğun dünyası da hızla genişlediği için bağımsızlık önem kazanır ve bağımlı olma ile bağımsız olma arasında gider gelir. Tehlike yaratan durumlarda ya da ısırma, vurma ve tırnaklama gibi davranışlar karşısında sakin olup fiziksel ceza vermeden çocuğa kendi kendisini nasıl kontrol edeceğini öğretmek gerekir.  Örneğin bir alışveriş gününde bir şeyi bahane ederek öfke nöbetine giren, ağlayıp tepinen çocuğa vurmanın ya da onu azarlamanın bir yararı yoktur. Çocuk fazla uyarıcıyla yüklenmiştir ve üstelik de sizin ilginiz üzerinde değildir. Böyle bir durumda çocuğu kenara çekip sakinleşmesini sağlamaya çalışın ve sakinleşinceye kadar bir yere kımıldamayacağınızı söyleyin eğer durum uygunsa sizin çocuğunuz değilmiş gibi davranın.  Sakinleşince de “Bak böyle davranınca kendini çok kötü hissettin değil mi?” diyerek kendine olanları anlamasını sağlayın. Kendini kontrol etmeyi öğrenene kadar onunla bir daha bir yere gitmeyeceğinizi anlatmaya çalışın ve dediğinizi yapın.

Bu dönemde ebeveynin her ricası çocukta bir ikilem yaratır. Kazanacak mıyım kaybedecek miyim. Hem anne babasını sever hem de kendini ortaya koymak ister.  Çocuğun her türlü kontrole direndiği  böyle bir dönemde tuvalet eğitimine başlanmamalıdır. Yaşıtlarını taklit çok fazladır ve en iyi arkadaş grubu bir-iki kişilik gruptur. Arkadaşlar arasındaki saldırganlıklar daha çok  kontrolün kaybedildiği durumlarda ortaya çıkar ve gerçek saldırganlık değildir. Bu yaş grubundakiler için ayrılıklar da çok üzücüdür; ancak bebeğin tepkisi ne olursa olsun ayrılıklar önceden çocuğa bildirilmelidir. Bu hem ayrılık anını kolaylaştırır hem de bebeğin gelecekte insanlara  güven duymasını sağlar. Bebeğiniz daha fazla çocuk oldukça daha fazla sözel tepki verecek ve daha makul hale gelecektir.

İnsanların içinde yaşadığı topluma ya da topluluğa uyum sağlamalarını kolylaştıran önlemler dizisidir disiplin. Bir çocuk için bu önlemler dizisi evde başlar yani evde disiplin sosyal gelişime hazırlık için ilk basamaktır çocuk için. Her evin disiplini farklıdır. Çünkü ailenin değer ve düşünce yapısına göre şekillenir. Evde yapılması ve yapılmamasıgereken davranışlar düzenidir. Bir evde disiplinin var olduğunu o evdeki düzenden anlarız. Başka bir deyişle bir evde düzen varsa disiplin de vardır. Bu düzen eve giriş çıkış saatlerinin düzeni, diş fırçalama düzeni, tv-tablet vb. kullanma düzeni, eve ait düzen vs. gibi birçok alanı kapsar. Bir evde düzen dolayısıyla sınırların olması aslında çocuğu güvende hissettiri. Ve çocuğun buna ihtiyacı vardır. Gerçek disiplin görünmezdir ve sadece çocuklar için değildir yani evde sürekli yaşayan tüm aile bireylerini kapsar.

Evde disiplin uygulamasının belli başlı ana hatları vardır. Bu ana hatlar:

• disiplin kurallarının ailecek önceden belirlenmesi
• kurallarla ilgili çocuğa açık, net ve somut bir dille bilgi verilmesi ve anlaşıldığına dair hemfikir olunması
• kuralların ödül ve ceza yöntemleriyle birlikte işletilmesi
• konulan kuralların duruma ve keyfiyete göre değişmeden tutarlı bir şekilde uygulanması
• kurallar nihai hedefi çocukta özdenetim sağlanması olması
• kurallar koyulurken çocuğun yaşına, varsa özel durumuna ve kişilik yapısına uygun olması
• çocuğa aktif rol ve sorumluluk verilmesi
• çocukta oturtulması istenen davranışı -beklenene yakın da olsa- takdir, teşvik edilmesi
• ebeveynin sevgisinin karşılıksız olduğunu çocuğa her zaman hissettirmesi
• tüm bu uygulama sırası ve sonrasında çocukla ve aile içinde ben dili ile iletişim kurulması
• tüm bunlarla disiplin uygulamalarındaki asıl amacımız çocuğa yanlış ya da olumsuz davranışı, etkileri ve sonuçları üzerinde düşünmek, hatasını anlamak, onu tamir yollarını aramak veya sonuçlarını düzeltmek olmalıdır. Yani vicdan ve ahlak geliştirmek olmalıdır.  

Çocuğunuz okul çağında ise onunla ilgili önemli noktaları da bilmelisiniz. Onunla ilgili bu noktaları bilmeniz onu daha iyi anlamanıza ve onun da kendini anlaşıldığını hissetmesine etkili olur. Anlaşıldığını hisseden her birey uyumlu davranışlar içine girmeye daha meyillidir.

Okul çağı çocuğu artık şevkat ve özen dolu kreş ortamından rekabet ve başarının hakim olduğu bir ortama geçiş yapmıştır. Bu durum artık tam anlamıyla toplumsal ortamıdır. Kreş yaşantısıyla sosyal gelişimi başlamış ve gelişmiştir. Ve artık bu becerileri kullanma zamanı ilkokul ortamıdır. Bu beceriler  özbakım, sosyal-duygusal, motor, zihinsel becerilerini, akademik ve kişilerarası beceriler olarak göstermesi ve ilerletmesi gerektiği noktasıdır. Okul öncesi dönemde bu becerilerini hem aile hem okul öncesi kurum tarafından, ne kadar öğrenme, geliştirme ve pekiştirme fırsatı yaşadıysa ilkokul ve sonrasında çocuk o kadar şanslıdır.

Okul çağı çocuğu kendisine ve gelişmekte olan  vücuduna karşı olumlu tutum geliştirme, akranlarıyla iyi ilişkiler kurmayı öğrenme, uygun kız-erkek rollerini öğrenme, kişisel bağımsızlık kazanma, okuma-yazma-sayısal alanlarda temel beceriler geliştirme vb. gibi birçok alanda artık kişisel öğrenmelerini ve olgunlaşmasını, gelişerek ilerletmeye devam edecektir.

Bu yaşam yolunda her bireyin kendini algılayış biçimi, ne kadar sevdiği ve kendine saygı duyduğu önem arzeder ki bu benlik saygısıdır. Okul çağı çocuğunda da çok önemlidir.

Düşük benlik saygısı her türlü başarıya giden yoldaki en büyük engellerden biridir. Çocuklarınızda düşük benlik saygısını oluşturmamak ve benlik saygısını geliştirmek için siz anne babalara birkaç önemli tavsiyede bulunmanun tam sırası:

• Kendisine ve geleceğini güvende hissetmesini sağlayın ki emniyet duygusu gelişin.
• Başkaları tarafından kabul görmeye ve sevilmeye ihtiyaç duyar ki bu ait olma duygusudur.
• Çocuğunuza verdiğiniz sözleri tutun ve sözlerini tutması için fırsat verin ki kişisel yeterlilik duygusu gelişsin.
• Çocuğunuzun kişisel yeterliliğini zorlayacak şekilde ne çok az ne de çok fazla beklentiler yüklemeyin.
• Yapabileceklerini göstermesi için fırsat tanıyın. Tek başına karar vermesine izin verin ki sorumluluk duygusu gelişsin.
• Çeşitli etkinliklere katılması ve etkinliklerde aktif rol alması için olanaklar tanıyın ki katılımcılık -girişimcilik duygusu gelişsin.
• Yapabileceği, deneyebileceği beklenti ve olanaklar sunun. Böylece kendini ifade edebilir, muhakeme edebilir, problem çözebilir ve yaptığı davranışların sonuçlarını hesaba katabilir ki bu da kendini kontrol ve disiplin duygusuna hizmet eder.
• Sadece başarıları için değil, aynı zamanda çabaları, ufak çaplı değişimleri ve ilerlemeleri için de övgüde bulunun.
• Her birey her alanda başarılı olamayabilir. Çoklu zeka nedir öğrenin. Çocuğunuzun hangi alanlarda güçlü olduğunu bilin ve zayıf alanlarını destekleyin. Siz de her alanda başarılı değilsiniz sonuçta..

Özetle;

• çocuğunuzu sevin, saygı duyun, cesaretlendirin , destekleyin, rehber olun, 
• takdir edin..ve en önemlisi ona bol bol sarılın!
• Unutmayın..O sizin en değerli varlığınız..